Kua whakaputa Te Tari Taiwhenua i ngā tino ingoa Māori mō ngā pēpi i 2024/2025
19 Pipiri 2025
Mō te toru tau kua hori nei, ko Aroha/Te Aroha/Te-Aroha/TeAroha (173) kei runga i te rārangi mō ngā kōtiro, ko Ariki/Te Ariki/Āriki/te Ariki (137) i noho tonu ko te tino ingoa mō ngā tama tāne.
Ko te roanga atu o ngā tino ingoa e rima mō ngā kōtiro, ko: Maia/Māia/Te Māia, Moana/Te Moana, Anahera/Te Anahera me Atarangi/Te Atarangi/Te Ataarangi/Te-Atarangi. Mō ngā tama tāne, ko ētahi atu tino ingoa, ko Wiremu, Koa, Mikaere me Rangi/Te Rangi/te Rangi/te rangi/Te-Rangi.
“He kōrero kei ia ingoa. Koia e whakaatu nei i te whakapapa, te tuakiri me ngā tūmanako o te whānau mō ā rātau tamariki,” hei tā te Kairēhita-Matua o Ngā Whānautanga, Ngā Matenga me Ngā Mārenatanga, ko Russell Burnard.
Ka whakamiramira a Burnard i te mahi nui ki te whakarite i te rārangi.
“Ka kōkiri mātau i te whakarārangitanga o ngā ingoa pēpi Māori i runga i te tino whakaute me te kawenga ahurea. Ka āta arotaketia ia ingoa ki te whakarite ka hāngai ki ngā tikanga mō te te reo Māori—tae atu ki ngā hanga o ngā oropuare me ngā orokati, me te wāhi ki ngā tohutō.
“I tā mātau tukanga, ka kōrero ki ngā kaumātua, ka riro mā Te Taura Whiri i te Reo Māori te arotake whakamutunga. Ko te whāinga o tēnei mahi tahi, he whakahōnore i te mana o ngā ingoa Māori.”
Ko ngā ingoa tōmua, tōwaenga hoki kei tēnei rārangi, he mea rēhita mai ki Te Tari Taiwhenua i waenga i te 1 o Hōngongoi 2024 me te 18 o Pipiri 2025. Ka hāngai ēnei rā ki te wā o Tangaroa e hono ana ki Matariki i te maramataka, hei tā ngā tohutohu o te Matariki Advisory Committee.
Kua whakaputa Te Tari Taiwhenua i te rārangi o ngā tino ingoa pēpi Māori mai i 2013. Ko 2022/2023 te tau tuatahi i whakahāngaitia te rārangi nei ki Matariki.
Kia tirotiro i te rārangi ingoa pēpi Māori katoa mai i 2024/2025, 2023/2024, me 2022/2023, me toro atu ki te pae tukutuku SmartStart: https://smartstart.services.govt.nz/news/baby-names-maori
-KA MUTU-
Ngā tino ingoa pēpi
- Top Māori baby names by year (2022-23 - 2024-25) – PDF, 65KB
1. Ka whakarite mātau i tētahi rārangi taumātaki i te tuatahi mā te tango ake i ngā ingoa tōmua, tōwaenga katoa mai i ā mātau raraunga rēhita whānautanga e whakatutuki ana i ngā āhuatanga e rārangi iho nei:
- Ko ngā oropuare ko te i, e, a, o, u anake (me ngā oropuare roa)
- Ko ngā orokati ko te p, t, k, m, n, ng, wh, r, h, w anake
- Me mutu ngā ingoa katoa ki te oropuare
- Me noho rānei ki tētahi papakupu reo Māori e whai mana ana hei kupu, heoi ngā ingoa pūhui (hei tauira ko Hineteuru), me noho mai ko ngā wāhanga tonu o te ingoa pūhui,
- Ka tirohia ngā ingoa mō ngā tohutō. Mehemea kua tuhia te ingoa me tētahi tohutō, ko te tikanga he ingoa Māori nō reira me ‘whakamātau’ ki ngā aratohu.
- Ko te tikanga o tēnei, mā te tango atu i te ōwehe o ngā ingoa kāore i takea mai i te reo Māori ka kore e kitea tērā ingoa ki te rārangi o ngā tino ingoa Māori.
- Ka kōrerotia tā mātau rārangi me ō mātau kaumātua, kātahi ka whakamātauria ā mātau tūtohunga e Te Taura Whiri.
Ingoa | Kaute |
Ariki/Āriki/Te Ariki/te Ariki | 137 |
Wiremu | 100 |
Koa | 76 |
Mikaere | 74 |
Rangi/Te Rangi/te Rangi/te rangi/Te-Rangi | 70 |
Nikau/Nīkau | 68 |
Rawiri/Rāwiri | 65 |
Kiwa | 55 |
Kahurangi/Te Kahurangi | 52 |
Manaaki | 51 |
Kōtiro – Girls
Ingoa | Kaute |
Aroha/Te Aroha/Te-Aroha/TeAroha | 173 |
Maia/Māia/Te Māia | 137 |
Moana/Te Moana | 84 |
Anahera/Te Anahera | 66 |
Atarangi/Te Atarangi/Te Ataarangi/Te-Atarangi | 60 |
Manaia | 58 |
Rangimarie/Rangimārie/Te Rangimarie | 54 |
Rangi/Te Rangi/te Rangi/te rangi/Te-Rangi | 49 |
Marama/Mārama/Te Marama | 48 |
Tui/Tūī | 45 |